Lezing over de Chamotte Unie Geldermalsen

Aart Bongers

Aanmelden verplicht.

Leden HKWB gratis. Niet-leden betalen 5,-

Leden HKWB gratis. Niet-leden betalen 5,-

Aanmelden verplicht via ledenadministratie@hkwb.nl

Lezing Chamotte Unie door Aart Bongers

In juli 2024 verscheen er in "het Kontakt" een oproep van de Historische Kring West–Betuwe om het vele materiaal aan foto's en andere attributen dat men van het bedrijf "Chamotte Unie" had van het nodige commentaar en namen te voorzien. Omdat ik van 1963 tot 1981 bij de "Chamot" heb gewerkt en veel van de situatie wist, heb ik contact opgenomen met Nelis van Ooijen en in augustus zaten we al samen aan tafel om al het materiaal van hem en mij te bekijken. Hierbij kwam al snel het inzicht dat het de moeite waard zou zijn om hierover een lezing te houden.

De Chamotte Unie was het grootste industriële bedrijf in de Geldermalsen zowel voor als na de oorlog. In 1960 had men meer dan 400 werknemers in dienst. Het is daarom belangrijk om dit deel van de plaatselijke geschiedenis wat beter voor het voetlicht te brengen. Als men op het oude terrein van de Chamotte Unie loopt (vanaf de kruising Prinses Marijkeweg en Tielerweg tot de Kennedylaan) herinneren de straatnamen "de Chamotte", "Panoven" en "Rondoven" nog aan de geschiedenis van deze plek.

Vanaf het laatste kwart van de 19e eeuw werden er op deze plaats eerst dakpannen gemaakt, waarna men wegens het opraken van de geschikte klei, overstapte naar de fabricage van bakstenen totdat men in 1916 overstapte op de productie van vuurvaste stenen. Deze fabricage is doorgegaan tot 1982 toen ovens en persen gesloopt werden.

Voor de oorlog toen men nog geen afzuiging toepaste was het een zeer ongezond werkklimaat, door het gebruik van gedroogde klei ademden de mensen zonder beschermmiddelen veel stof in en stierven veel te vroeg aan wat men noemde stoflongen. Vooral voor de oorlog beleefde het bedrijf heftige tijden. Zo begon op 16 juni 1930 een staking om een loonsverlaging tegen te gaan. Na 14 maanden en veel geweld kwam er zonder resultaat een einde aan de staking. In de oorlog werd het bedrijf geleid met een actieve NSB-directie. Na de oorlog beleefde het bedrijf zijn grootste bloeitijd. Er werden veel steenfabrieken vergroot en gemoderniseerd, de staalindustrie groeide en hiervoor waren veel vuurvaste materialen nodig. Echter na 1970 nam de vraag naar vuurvast af door fusies van steenfabrieken, verdwijnen van gasfabrieken, verdwijnen van keramische bedrijven uit Nederland en afnemende bedrijvigheid in de staalindustrie, zodat eerst een samenwerking met Gibbons Engeland werd aangegaan dat later werd overgenomen door Gouda Vuurvast.

De bedoeling van deze lezing is inzicht te geven in de opkomst, bloei en ondergang van een markante Geldermalsense industrie die nog overal zijn sporen heeft achtergelaten.